مقررات حاکم بر صادرات، امتیازات و مشوقات
مقررات حاکم بر صادرات، امتیازات و مشوقات
به قلم دکتر امیرحسین بحرینی
مقدمه
صادرات کالا و خدمات یکی از ارکان اصلی رشد اقتصادی در هر کشوری محسوب می‌شود و نقش مهمی در افزایش درآمد ارزی، توسعه بازارهای بین‌المللی و تقویت تولید داخلی دارد. در ایران، صادرات تحت نظارت مجموعه‌ای از قوانین و مقررات تجاری، گمرکی، ارزی و مالیاتی قرار دارد. در این مقاله، کلیه مقررات حاکم بر صادرات برای اشخاص و شرکت‌ها را به‌صورت جامع بررسی می‌کنیم.
۱. مفاهیم و انواع صادرات
۱.۱. تعریف صادرات
صادرات فرایند فروش کالا یا خدمات به خارج از مرزهای کشور است که می‌تواند شامل فروش مستقیم یا از طریق واسطه‌ها باشد. صادرات می‌تواند توسط اشخاص حقیقی و حقوقی انجام شود.
۱.۲. انواع صادرات
-
-
- ۱. صادرات قطعی: خروج دائمی کالا از کشور به‌منظور فروش در بازارهای خارجی
- ۲. صادرات موقت: ارسال کالا به خارج برای نمایش در نمایشگاه‌ها، تعمیر، فراوری یا نگهداری و بازگرداندن آن به کشور
- ۳. صادرات مجدد: واردات کالا از یک کشور و ارسال آن به کشور دیگر بدون تغییر در ماهیت کالا
-
۲. شرایط و مجوزهای لازم برای صادرات
۲.۱. کارت بازرگانی برای صادرات
کارت بازرگانی مجوزی است که به اشخاص حقیقی و حقوقی اجازه می‌دهد فعالیت‌های تجاری بین‌المللی ازجمله صادرات را انجام دهند. این کارت توسط اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران صادر شده و به تأیید وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌رسد.
۲.۲. ثبت سفارش صادراتی
برخلاف واردات، صادرات نیازی به ثبت سفارش ندارد، اما در برخی موارد خاص مانند صادرات محصولات استراتژیک، مواد خام و کالاهای مشمول یارانه دولتی، صادرکنندگان موظف به دریافت مجوز از نهادهای مربوطه هستند.
۲.۳. استانداردهای صادراتی و تأیید کیفیت
کالاهای صادراتی باید دارای استانداردهای ملی و بین‌المللی باشند. برای برخی کالاها، دریافت گواهی استاندارد از سازمان ملی استاندارد ایران الزامی است.
۳. مقررات گمرکی صادرات
۳.۱. مراحل گمرکی صادرات
صادرات کالا باید از مسیر گمرکات کشور انجام شود و فرایند آن شامل مراحل زیر است:
-
-
-
- ۱. ارائه اسناد صادراتی مانند فاکتور فروش، لیست بسته‌بندی، گواهی مبدأ و بارنامه
- ۲. کنترل کیفی و بازرسی کالا در گمرک
- ۳. پرداخت هزینه‌های گمرکی (در صورت وجود)
- ۴. اخذ مجوزهای لازم برای خروج کالا
- ۵. حمل کالا به مقصد نهایی
-
-
۳.۲. تعرفه‌های گمرکی صادرات
در بیشتر موارد، صادرات از پرداخت تعرفه گمرکی معاف است. اما برخی کالاهای صادراتی، مشمول عوارض صادراتی هستند تا از خروج مواد خام و کالاهای استراتژیک جلوگیری شود.
۳.۳. مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در صادرات
مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی تسهیلاتی برای صادرات فراهم می‌کنند، ازجمله:
-
-
- – معافیت‌های گمرکی برای کالاهای تولیدی
- – عدم نیاز به پرداخت عوارض صادراتی
- – تسهیل فرایندهای صادراتی و گمرکی
-
۴. قوانین ارزی و دریافت وجه صادراتی
۴.۱. نحوه دریافت ارز صادراتی
صادرکنندگان می‌توانند از روش‌های مختلفی برای دریافت وجه صادراتی خود استفاده کنند، از جمله:
-
-
- ۱. اعتبار اسنادی (L/C): دریافت پول پس از تأیید بانک خریدار
- ۲. برات اسنادی: دریافت تدریجی مبلغ صادراتی بر اساس توافق با خریدار
- ۳. پرداخت نقدی از طریق حواله‌های بانکی
-
۴.۲. تعهد ارزی صادرکنندگان و سامانه نیما
-
-
- – صادرکنندگان موظف‌اند ارز حاصل از صادرات را به سامانه نیما عرضه کنند یا آن را برای واردات کالاهای موردنیاز استفاده کنند.
- – برخی کالاهای صادراتی از تعهد ارزی معاف هستند، اما اکثر صادرکنندگان موظف به بازگشت ارز به کشور هستند.
-
۵. ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های صادراتی
۵.۱. کالاهای ممنوعه صادراتی
برخی کالاها به دلایل امنیتی، شرعی، اقتصادی و زیست‌محیطی ممنوعیت صادرات دارند، ازجمله:
-
-
- – مواد مخدر و داروهای خاص
- – آثار فرهنگی و میراث ملی
- – برخی مواد خام استراتژیک (مانند سنگ‌آهن و برخی محصولات پتروشیمی)
-
۵.۲. محدودیت‌های صادراتی
-
-
- – سهمیه‌بندی صادرات برخی کالاها برای تأمین نیاز داخلی
- – الزام به ثبت صادرات برخی محصولات خاص مانند محصولات کشاورزی و معدنی
- – ممنوعیت صادرات کالاهای یارانه‌ای بدون مجوز خاص
-
۶. مالیات‌ها و مشوق‌های صادراتی
مشوق‌ها و امتیازات صادراتی در ایران
صادرات به‌عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی و افزایش درآمدهای ارزی کشورها، همواره مورد حمایت دولت‌ها قرار گرفته است. در ایران نیز، دولت و نهادهای مرتبط با تجارت بین‌الملل، مشوق‌های مختلفی برای صادرکنندگان در نظر گرفته‌اند تا روند صادرات تسهیل شود و رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی در بازارهای جهانی افزایش یابد. در این بخش، به‌تفصیل به مشوق‌ها و امتیازات صادراتی پرداخته می‌شود.
۱. معافیت‌های مالیاتی برای صادرکنندگان
یکی از مهم‌ترین مشوق‌های صادراتی، معافیت مالیاتی است که به شرکت‌ها و اشخاص حقیقی صادرکننده تعلق می‌گیرد.
۱.۱. معافیت مالیات‌بردرآمد صادرات
-
-
- – طبق ماده ۱۴۱ قانون مالیات‌های مستقیم، ۱۰۰ درصد درآمد حاصل از صادرات کالاهای غیرنفتی و خدمات از مالیات معاف است، مشروط بر اینکه ارز حاصل از صادرات به کشور بازگردد.
- – این معافیت شامل کالاهای صنعتی، کشاورزی و حتی خدمات فنی و مهندسی صادرشده به خارج از کشور می‌شود.
-
۱.۲. معافیت مالیات بر ارزش افزوده (VAT)
-
-
- – صادرکنندگان موظف به پرداخت مالیات بر ارزش افزوده نیستند.
- – در صورت پرداخت مالیات بر ارزش افزوده در فرایند تأمین مواد اولیه، امکان استرداد مالیات بر ارزش افزوده پس از انجام صادرات وجود دارد.
-
۱.۳. معافیت از عوارض صادراتی برای برخی کالاها
-
-
- – کالاهای تولیدی که ارزش افزوده بالایی دارند، از پرداخت عوارض صادراتی معاف هستند.
- – مواد خام و کالاهای نیمه فر آوری شده که دولت قصد دارد صادرات آن‌ها را کنترل کند، معمولاً مشمول عوارض صادراتی هستند.
-
۲. حمایت‌های مالی و تسهیلات بانکی برای صادرکنندگان
برای توسعه صادرات و افزایش توان مالی صادرکنندگان، دولت و بانک‌های مرتبط تسهیلات مالی و اعتباری ویژه‌ای ارائه می‌دهند.
۲.۱. تسهیلات ریالی و ارزی برای صادرکنندگان
-
-
- – بانک توسعه صادرات ایران و برخی بانک‌های تجاری، تسهیلات با نرخ سود پایین را برای صادرکنندگان فراهم کرده‌اند.
- – صادرکنندگان می‌توانند برای تأمین مالی تولید و صادرات خود، تسهیلات ارزی و ریالی کم‌بهره دریافت کنند.
-
۲.۲. خطوط اعتباری صادراتی
-
-
- – برخی بانک‌ها، خطوط اعتباری ویژه صادراتی در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهند تا بتوانند قراردادهای صادراتی بلندمدت منعقد کنند.
- – این تسهیلات به‌ویژه برای صادرات کالاهای سرمایه‌ای و خدمات فنی و مهندسی اهمیت دارد.
-
۲.۳. ضمانت‌نامه‌های بانکی برای صادرکنندگان
-
-
- – بانک‌ها ضمانت‌نامه‌های اعتباری و مالی برای صادرکنندگان صادر می‌کنند تا بتوانند در معاملات بین‌المللی اعتماد بیشتری ایجاد کنند.
- – این ضمانت‌ها شامل ضمانت‌نامه‌های حسن انجام کار، ضمانت‌نامه پیش‌پرداخت و ضمانت‌نامه شرکت در مناقصات بین‌المللی می‌شود.
-
۳. حمایت‌های بیمه‌ای برای صادرات
صادرات همواره با ریسک‌هایی مانند عدم پرداخت توسط خریداران خارجی، نوسانات ارزی، مشکلات حمل‌ونقل و تحریم‌های اقتصادی همراه است. به همین دلیل، دولت از طریق بیمه‌های صادراتی از صادرکنندگان حمایت می‌کند.
۳.۱. بیمه اعتبار صادراتی
-
-
- – صندوق ضمانت صادرات ایران، صادرکنندگان را در برابر عدم پرداخت مطالبات از سوی خریداران خارجی بیمه می‌کند.
- – این بیمه برای صادرکنندگانی که قصد فروش اقساطی کالا به خریداران خارجی دارند، بسیار مفید است.
-
۳.۲. بیمه حمل‌ونقل بین‌المللی کالا
-
-
- – صادرکنندگان می‌توانند کالاهای خود را در برابر خسارات ناشی از حمل‌ونقل، سرقت، حوادث طبیعی و جنگ بیمه کنند.
- – بیمه‌های بین‌المللی و بیمه‌های داخلی مانند بیمه ایران، بیمه البرز و سایر شرکت
-
4.۲. تخلفات و جرائم صادراتی
-
-
- – قاچاق کالا: خروج غیرقانونی کالا از کشور بدون انجام تشریفات گمرکی
- – اظهار نادرست در گمرک: ارائه اطلاعات غلط درباره نوع، وزن یا ارزش کالا
- – عدم بازگشت ارز صادراتی: استفاده غیرمجاز از ارز صادراتی برای مقاصد غیرقانونی
-
5.۳. مشوق‌های صادراتی
-
-
- – تخفیف‌های مالیاتی برای شرکت‌های صادرکننده
- – پرداخت جوایز صادراتی به صادرکنندگان برتر
- – اعطای تسهیلات ارزی و ریالی برای توسعه صادرات
-
۷. نکات مهم و توصیه‌های کاربردی برای صادرکنندگان
-
-
- ۱. آشنایی با قوانین و مقررات صادرات کشور هدف
- ۲. اطمینان از استانداردهای بین‌المللی کالاهای صادراتی
- ۳. انتخاب روش مناسب برای دریافت وجه صادراتی
- ۴. استفاده از بیمه صادراتی برای پوشش ریسک‌های مالی و تجاری
- ۵. توسعه بازارهای صادراتی از طریق نمایشگاه‌های بین‌المللی و مذاکرات تجاری
- ۶. مدیریت نرخ ارز و ریسک‌های ناشی از نوسانات ارزی
-
نتیجه‌گیری
صادرات یکی از مهم‌ترین بخش‌های تجارت بین‌المللی است که تحت نظارت قوانین مختلفی از جمله مقررات گمرکی، ارزی و مالیاتی قرار دارد. اشخاص و شرکت‌های صادرکننده باید از مقررات گمرکی، مالیاتی، ارزی و استانداردهای بین‌المللی اطلاع کافی داشته باشند تا بتوانند با حداقل ریسک، صادرات موفقی را انجام دهند.
با رعایت اصول حقوقی، برنامه‌ریزی دقیق و استفاده از مشوق‌های صادراتی، شرکت‌ها و اشخاص حقیقی می‌توانند فرایند صادرات را بهینه کنند و در بازارهای بین‌المللی موفق شوند.
اگر به دنبال اطلاعات بیشتری در خصوص قوانین هستید، می‌توانید به بخش‌های دیگر سایت ما مراجعه کرده و اطلاعات کامل‌تری را دریافت کنید.
برای مطالعه قانون مقررات صادرات و واردات در سایت مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی اینجا را کلیک کنید.
برای ورود به درگاه ملی قوه قضاییه اینجا را کلیک کنید.
