داوری روشی جایگزین برای حل اختلافات

داوری روشی جایگزین برای حل اختلافات

داوری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین روش‌های جایگزین حل اختلافات، در بسیاری از دعاوی حقوقی و تجاری نقش اساسی ایفا می‌کند. این روش با فراهم‌کردن امکان حل‌وفصل سریع‌تر، خصوصی‌تر و کم‌هزینه‌تر نسبت به دادگاه‌های قضایی، موردتوجه بسیاری از افراد، سازمان‌ها و شرکت‌ها قرار گرفته است. در این مقاله، به بررسی مفهوم داوری، تفاوت آن با دادگاه‌های قضایی، قوانین مرتبط با داوری در ایران و دعاوی تجاری بین‌المللی، مزایا و معایب این روش و فرایند داوری پرداخته می‌شود. همچنین موضوعات قابل‌ارجاع به داوری نیز توضیح داده خواهد شد.

 مفهوم داوری

داوری فرایندی است که در آن طرفین اختلاف توافق می‌کنند که به‌جای مراجعه به دادگاه‌های قضایی، اختلاف خود را به یک یا چند داور بی‌طرف ارجاع دهند. داوران با بررسی ادله و شواهد ارائه‌شده، رأیی را صادر می‌کنند که برای طرفین لازم‌الاجرا است. این روش از دیرباز در بسیاری از فرهنگ‌ها و نظام‌های حقوقی به‌عنوان جایگزینی برای دادرسی سنتی وجود داشته و به دلیل مزایای متعدد آن، جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است.

 تفاوت داوری با دادگاه‌های قضایی

برای درک بهتر داوری، لازم است تفاوت‌های آن با دادگاه‌های قضایی بررسی شود:

• • • ۱. ماهیت اختیاری: در داوری، ارجاع به این روش کاملاً اختیاری است و طرفین باید توافق کنند که اختلافات خود را از طریق داوری حل کنند. در مقابل، مراجعه به دادگاه‌های قضایی معمولاً الزامی است.

    • ۲. سرعت در رسیدگی: داوری معمولاً سریع‌تر از فرایندهای دادرسی در دادگاه‌هاست. رسیدگی‌های دادگاهی ممکن است سال‌ها طول بکشد، اما داوری در بازه زمانی کوتاه‌تری به نتیجه می‌رسد.
  • • ۳. محرمانگی: فرایند داوری به‌صورت خصوصی انجام می‌شود، درحالی‌که جلسات دادگاه‌ها عمومی هستند.
  • • ۴. تخصصی بودن: در داوری، طرفین می‌توانند داورانی را انتخاب کنند که در موضوع اختلاف تخصص دارند؛ اما در دادگاه‌ها قاضی ممکن است تخصص کافی در زمینه اختلاف نداشته باشد.
  • • ۵. هزینه‌ها: هزینه‌های مربوط به داوری در مقایسه با دادگاه‌ها معمولاً کمتر است، هرچند این موضوع به شرایط خاص پرونده بستگی دارد.

 معرفی قوانین مربوط به داوری در ایران

در نظام حقوقی ایران، داوری به طور مشخص در قوانین مختلف موردتوجه قرار گرفته است. از جمله این قوانین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• • • ۱. قانون آیین دادرسی مدنی:
      فصل هفتم این قانون به طور خاص به موضوع داوری اختصاص دارد و شامل موادی درباره نحوه انتخاب داور، حدود اختیارات و اجرای آرای داوری است.
    • ۲. قانون داوری تجاری بین‌المللی:
      این قانون که در سال ۱۳۷۶ به تصویب رسید، بر حل اختلافات تجاری بین‌المللی از طریق داوری تمرکز دارد و شامل اصولی مانند بی‌طرفی داوران، استقلال و قابلیت اجرای آرای داوری بین‌المللی است.
  • • ۳. کنوانسیون نیویورک:
      ایران به کنوانسیون نیویورک درباره شناسایی و اجرای آرای داوری بین‌المللی پیوسته است. این کنوانسیون بستر حقوقی مناسبی برای اجرای آرای داوری صادرشده در سایر کشورها فراهم می‌کند.

 مزایای داوری

• • • ۱. سرعت در حل اختلافات: داوری به دلیل فرایند کوتاه‌تر خود نسبت به دادرسی قضایی، به طرفین امکان می‌دهد که اختلافات خود را در مدت‌زمان کوتاه‌تری حل کنند.
        
    • ۲. کاهش هزینه‌ها: هزینه‌های داوری معمولاً کمتر از هزینه‌های مربوط به دادرسی است.
  • • ۳. محرمانگی: جلسات داوری به‌صورت خصوصی برگزار می‌شود و جزئیات اختلافات منتشر نمی‌شود.
  • • ۴. انعطاف‌پذیری: طرفین می‌توانند شرایط داوری، از جمله انتخاب داوران و محل داوری، را به‌دلخواه خود تعیین کنند.
  • • ۵. قابلیت تخصصی بودن: انتخاب داورانی با تخصص در موضوع اختلاف، باعث افزایش دقت و کیفیت تصمیم‌گیری می‌شود.

 معایب داوری

• • • ۱. هزینه‌های نسبی بالا در موارد خاص: اگر داوران متخصص بین‌المللی انتخاب شوند، ممکن است هزینه‌ها افزایش یابد.

    • ۲. عدم امکان تجدیدنظر کامل: برخلاف دادگاه‌ها، در داوری معمولاً امکان تجدیدنظر در رأی محدود یا غیرممکن است.
  • • ۳. ریسک بی‌طرفی: ممکن است داوران به نفع یکی از طرفین جانب‌داری کنند، به‌خصوص اگر داور از سوی یک طرف انتخاب شده باشد.

 فرایند داوری

فرایند داوری شامل مراحل زیر است:

• • • ۱. توافق بر داوری: طرفین باید به‌صورت مکتوب توافق کنند که اختلافات خود را از طریق داوری حل کنند.
        
    • ۲. انتخاب داور یا داوران: معمولاً هر طرف یک داور انتخاب می‌کند و داور سوم به‌عنوان داور مشترک تعیین می‌شود.

    • ۳. تشکیل جلسه داوری: جلسات داوری با حضور طرفین و داوران برگزار می‌شود و ادله و شواهد بررسی می‌شود.

    • ۴. صدور رأی: داوران پس از بررسی شواهد و ادله، رأی خود را صادر می‌کنند که برای طرفین الزام‌آور است.

    • ۵. اجرای رأی داوری: در صورت امتناع یکی از طرفین از اجرای رأی، رأی از طریق مراجع قضایی قابل‌اجرا خواهد بود.

 دعاوی قابل‌ارجاع به داوری

بر اساس قوانین ایران، بسیاری از دعاوی می‌توانند به داوری ارجاع شوند. برخی از این دعاوی عبارت‌اند از:

• • • ۱. اختلافات تجاری: مسائل مربوط به قراردادهای تجاری، خریدوفروش بین‌المللی و مشارکت‌های تجاری.

    • ۲. اختلافات ساختمانی: دعاوی مربوط به قراردادهای پیمانکاری و ساخت‌وساز.
  • • ۳. اختلافات خانوادگی: در برخی موارد خاص، مسائل مالی بین زوجین.
  • • ۴. اختلافات بین‌المللی: دعاوی مربوط به سرمایه‌گذاری خارجی و تجارت بین‌المللی.
  • • ۵. اختلافات مالکیت فکری: دعاوی مرتبط با حق اختراع، علائم تجاری و کپی‌رایت.

 نتیجه‌گیری

داوری به‌عنوان یک روش جایگزین حل اختلافات، با مزایای متعددی مانند سرعت، محرمانگی و کاهش هزینه‌ها، گزینه‌ای جذاب برای بسیاری از افراد و شرکت‌هاست. بااین‌حال، در انتخاب این روش باید معایب آن نیز در نظر گرفته شود. شناخت دقیق فرایند داوری، قوانین مرتبط و موضوعات قابل‌ارجاع به داوری می‌تواند به طرفین کمک کند تا تصمیمات بهتری در حل اختلافات خود بگیرند.

اگر به دنبال اطلاعات بیشتری در خصوص قوانین هستید، می‌توانید به بخش‌های دیگر سایت ما مراجعه کرده و اطلاعات کامل‌تری را دریافت کنید.

برای ورود به درگاه ملی قوه قضاییه اینجا را کلیک کنید.