اعتراض به برگه تشخیص و قطعی مالیاتی

 

مراحل اعتراض به برگه تشخیص و قطعی مالیاتی در ایران

 مقدمه

اعتراض به برگه تشخیص و قطعی مالیاتی یکی از حقوق قانونی مؤدیان مالیاتی در ایران است که در صورت مغایرت با قوانین مالیاتی یا احساس ناعادلانه بودن مالیات تعیین‌شده، می‌توانند از آن استفاده کنند. نظام مالیاتی ایران باهدف شفافیت و عدالت، مراحل مختلفی را برای اعتراض به مالیات تعیین کرده است. این مقاله مراحل اعتراض، از ابتدا تا دیوان عدالت اداری و سایر مراجع قانونی، را به‌صورت کامل بررسی می‌کند.

 تعریف برگه تشخیص و قطعی مالیاتی

• • • – برگه تشخیص مالیاتی:
      سندی است که سازمان امور مالیاتی پس از بررسی اسناد و مدارک مؤدی، میزان مالیات پرداختی را تعیین و به مؤدی ابلاغ می‌کند.
    • – برگه قطعی مالیاتی:
      در صورت عدم اعتراض به برگه تشخیص در مهلت مقرر یا تأیید مالیات توسط مراجع تجدیدنظر، مالیات قطعی تلقی شده و لازم‌الاجرا می‌شود.

 

 مراحل اعتراض به برگه تشخیص مالیاتی

 

اعتراض به اداره امور مالیاتی (درخواست تجدیدنظر اولیه)

• • • – مؤدیان می‌توانند ظرف ۳۰ روز از تاریخ ابلاغ برگه تشخیص مالیاتی به اداره امور مالیاتی مربوطه اعتراض کنند.
    • – در این مرحله، اعتراض به‌صورت کتبی ثبت شده و دلایل مؤدی برای عدم‌پذیرش مبلغ تشخیص ارائه می‌شود.

 نتیجه احتمالی:

• • • – اگر اداره امور مالیاتی اعتراض را بپذیرد، برگه تشخیص اصلاح می‌شود.
    • – در صورت رد اعتراض، مؤدی می‌تواند پرونده را به مراجع بالاتر ارجاع دهد.

 

ارجاع به هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی موضوع ماده ۱۷۰

– در صورت عدم‌پذیرش اعتراض اولیه، مؤدی می‌تواند درخواست رسیدگی به هیئت حل اختلاف مالیاتی بدوی بدهد.

– مؤدی باید ظرف ۳۰ روز از تاریخ دریافت پاسخ اداره امور مالیاتی، درخواست رسیدگی به هیئت بدوی را ارائه دهد.

– رأی هیئت بدوی ممکن است به نفع مؤدی یا سازمان امور مالیاتی باشد. در صورت عدم رضایت از رأی، امکان تجدیدنظر وجود دارد.

– این هیئت شامل سه عضو است:

• • •   ۱. نماینده سازمان امور مالیاتی.
    •   ۲. نماینده مؤدی.
    •   ۳. یک قاضی بی‌طرف.

 

ارجاع به هیئت حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظر

• • • – در صورت اعتراض به رأی هیئت بدوی، مؤدی یا سازمان امور مالیاتی می‌توانند ظرف ۲۰ روز درخواست رسیدگی به هیئت حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظر بدهند.
    • – این هیئت نیز ساختاری مشابه هیئت بدوی دارد و رأی صادرشده توسط آن، لازم‌الاجرا است.

 ویژگی مهم:

• • • – رأی هیئت تجدیدنظر معمولاً قطعی است، مگر در موارد خاصی که مؤدی بتواند اعتراض خود را به مراجع بالاتر ببرد.

 

ارجاع به کمیسیون ماده ۲۱۶

‎وفق ماده ۲۱۶ مرجع رسیدگی به شکایات ناشی از اقدامات اجرائی راجع به مطالبات دولت از اشخاص اعم از حقیقی یا حقوقی که طبق مقررات اجرائی مالیات‌ها قابل مطالبه و وصول است هیئت حل اختلاف مالیاتی خواهد بود. به شکایات مزبور به‌فوریت و خارج‌ازنوبت رسیدگی و رأی صادر خواهد شد. رأی صادره قطعی و لازم‌الاجرا است.

• • • ‎تبصره ۱ این ماده بیان می‌دارد در مورد مالیات‌های مستقیم درصورتی‌که شکایت حاکی از این باشد که وصول مالیات قبل از قطعیت، بموقع اجرا گذارده شده است هرگاه هیئت حل اختلاف مالیاتی شکایت را وارد دانست ضمن صدور رأی به بطلان اجرائیه حسب مورد قرار رسیدگی و اقدام لازم صادر یا نسبت به درآمد مشمول مالیات مودی رسیدگی و رأی صادر خواهد کرد. رأی صادره از هیئت حل اختلاف قطعی است.
    • تبصره ۲، در مورد مالیات‌های غیرمستقیم هرگاه شکایت اجرائی ازاین‌جهت باشد که مطالبه مالیات قانونی نیست مرجع رسیدگی به این شکایت نیز هیئت حل اختلاف مالیاتی خواهد بود و رأی هیئت مزبور در این باره قطعی و لازم‌الاجرا است. 
مفاد این تبصره شامل جرایم قاچاق اموال موضوع عایدات دولت و بهای مال قاچاق از بین رفته و نیز آن دسته از مالیات‌های غیرمستقیم که طبق مقررات مخصوص به خود در مراجع خاص باید حل‌وفصل شود نخواهد بود.

 

 کمیسیون ماده ۲۴۴

• • • – این کمیسیون وظیفه رسیدگی به شکایات ناشی از عدم رعایت مقررات در صدور برگه‌های تشخیص و قطعی مالیاتی را دارد.
    • – مؤدیان می‌توانند در صورت مشاهده تخلف در فرایند رسیدگی، به این کمیسیون شکایت کنند.

 

شورای حل اختلاف مالیاتی (ویژه مناطق آزاد)

• • • – در مناطق آزاد تجاری، شکایات مالیاتی معمولاً از طریق شوراهای ویژه حل اختلاف مالیاتی رسیدگی می‌شود.
    • – این شوراها به دلیل شرایط خاص مناطق آزاد، رویه متفاوتی نسبت به هیئت‌های حل اختلاف دارند.

 

نکته مهم اینکه به نظر میاید شورای حل اختلافی بدوی در این ماده و تجدیدنظر در ماده ۲۴۷ ادامه و در راستای ماده ۱۷۰ و به بعد همین قانون باشد؛ اما چرا قانون‌گذار نسبت به حذف یا اصلاح آن اقدام نکرده و مکرر در این مواد دوباره به آن پرداخته خود جای سؤال و بحث دارد.

 

 

 مراحل بالاتر اعتراض مالیاتی

 

ارجاع به شورای‌عالی مالیاتی

‎ماده ۲۵۱ (اصلاحی ۰۲ˏ۰۳ˏ۱۴۰۰)

• • • مؤدی یا دادستان انتظامی مالیاتی می‌توانند ظرف دو ماه از تاریخ ابلاغ رأی قطعی هیئت حل اختلاف مالیاتی تجدیدنظر، به استناد عدم رعایت قوانین و مقررات موضوعه یا نقص رسیدگی، با اعلام دلایل کافی به شورای‌عالی مالیاتی اعتراض نموده و تجدید رسیدگی را درخواست کنند.

‎ماده ۲۵۱ مکرر (اصلاحی ۲۷ˏ۱۱ˏ۱۳۸۰)

• • • در مورد مالیات‌های قطعی موضوع این قانون و مالیات‌های غیرمستقیم که در مرجع دیگری قابل‌طرح نباشد و به ادعای غیرعادلانه بودن مالیات مستنداً به مدارک و دلائل کافی از طرف مؤدی شکایت و تقاضای تجدید رسیدگی شود وزیر امور اقتصادی و دارایی می‌تواند پرونده امر را به هیئتی مرکب از سه نفر به انتخاب خود جهت رسیدگی ارجاع نماید. 
‌رأی هیئت به اکثریت آرا قطعی و لازم‌الاجرا است. حکم این ماده نسبت به عملکرد سنوات ۱۳۶۸ تا تاریخ تصویب این اصلاحیه نیز جاری خواهد بود

‎تبصره (منسوخ ۲۷ˏ۱۱ˏ۱۳۸۰)

• • • در مورد مالیات‌های قطعی شده بیش از پانصد هزار ریال درصورتی‌که شکایت مؤدی مردود تشخیص داده شود علاوه بر مالیات مقرر و جرائم متعلقه، جریمه دیگری تا بیست و پنج درصد مالیات متعلقه به تشخیص هیئت مزبور وصول خواهد شد. 


 

‎فصل چهارم – شورای‌عالی مالیاتی و وظایف و اختیارات آن

‎ماده 252 (اصلاحی 27ˏ11ˏ1380)

• • • شورای عالی مالیاتی مرکب است از بیست و پنج نفر عضو که از بین اشخاص صاحب نظر، مطلع و مجرب در امور حقوقی، اقتصادی،‌مالی، حسابداری و حسابرسی که دارای حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی یا معادل در رشته‌های مذکور می‌باشند به پیشنهاد رئیس کل سازمان امور‌مالیاتی کشور و حکم وزیر امور اقتصادی و دارایی منصوب می‌شوند.

‎تبصره ۱ (اصلاحی ۲۷ˏ۱۱ˏ۱۳۸۰)

• • • حداقل پانزده نفر از اعضاء شورای‌عالی مالیاتی باید از کارکنان وزارت امور اقتصادی و دارایی و یا سازمان‌ها و واحدهای تابعه آن که دارای حداقل شش سال سابقه کار در مشاغل مالیاتی باشند انتخاب شوند. 


‎تبصره ۲ (الحاقی ۲۷ˏ۱۱ˏ۱۳۸۰)

• • • جلسات شورای‌عالی مالیاتی با حضور حداقل دو سوم اعضاء رسمی است و تصمیمات آن بارأی حداقل نصف به‌علاوه یک حاضرین معتبر خواهد بود. 


‎ماده ۲۵۳ (اصلاحی ۲۷ˏ۱۱ˏ۱۳۸۰)

• • • دوره عضویت اعضای شورای‌عالی مالیاتی سه سال از تاریخ انتصاب است و در این مدت قابل‌تغییر نیستند مگر به تقاضای خودشان یا به‌موجب حکم قطعی دادگاه اختصاصی اداری موضوع ماده ۲۶۷ این قانون. انتصاب مجدد اعضاء پس از انقضای سه سال مذکور بلامانع است. رئیس شورای‌عالی مالیاتی از بین اعضاء شورا که کارمند وزارت امور اقتصادی و دارایی باشد، به پیشنهاد رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور و حکم وزیر امور اقتصادی و دارایی منصوب می‌شود.

‎ماده ۲۵۴

• • • شورای‌عالی مالیاتی دارای هشت شعبه و هر شعبه مرکب از سه نفر عضو خواهد بود. 
رئیس و اعضاء شعب از طرف رئیس شورای‌عالی مالیاتی منصوب می‌شوند.

 

‎ماده ۲۵۵ – وظایف و اختیارات شورای‌عالی مالیاتی به شرح زیر است:

(اصلاحی 27ˏ11ˏ1380)

• • • تهیه آئین نامه‌ها و بخشنامه‌های مربوط به اجرای این قانون در مواردی که از طرف وزیر امور اقتصادی و دارایی یا رئیس کل سازمان امور مالیاتی ‌کشور ارجاع می‌گردد و یا در مواردی که شورای عالی مالیاتی تهیه آن را ضروری می‌داند پس از تهیه به رئیس کل سازمان امور مالیاتی کشور پیشنهاد کند.

(اصلاحی ۲۷ˏ۱۱ˏ۱۳۸۰)

• • • بررسی و مطالعه به‌منظور پیشنهاد و اعلام نظر در مورد شیوه اجرای قوانین و مقررات مالیاتی و همچنین پیشنهاد اصلاح و تغییر قوانین و مقررات مالیاتی و یا حذف بعضی از آنها به وزیر امور اقتصادی و دارایی یا رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور.

(اصلاحی ۰۲ˏ۰۳ˏ۱۴۰۰)

• • • اظهارنظر در مورد موضوعات و مسائل مالیاتی که وزیر امور اقتصادی و دارایی یا رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور حسب اقتضا برای مشورت و اظهارنظر به شورای‌عالی مالیاتی ارجاع می‌نماید، در موارد موضوع این بند نظر اکثریت اعضای هیئت عمومی شورای‌عالی مالیاتی موضوع ماده (۲۵۸) این قانون پس از تنفیذ وزیر امور اقتصادی و دارایی یا رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور، حسب مورد، برای کلیه مأموران و مراجع مالیاتی لازم‌الاتباع است.

(اصلاحی ۲۷ˏ۱۱ˏ۱۳۸۰)

• • • رسیدگی به آرای قطعی هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی که از لحاظ عدم رعایت قوانین و مقررات موضوعه یا نقض رسیدگی مورد شکایت مؤدی یا اداره امور مالیاتی واقع شده باشد.

‎ماده ۲۵۶ (اصلاحی ۲۷ˏ۱۱ˏ۱۳۸۰)

• • • هر گاه از طرف مؤدی یا اداره امور مالیاتی شکایتی در موعد مقرر از رأی قطعی هیئت حل اختلاف مالیاتی واصل شود که ضمن آن با اقامه دلایل و یا ارائه اسناد و مدارک صراحتاً یا تلویحاً ادعای نقض قوانین و مقررات موضوعه یا ادعای نقض رسیدگی شده باشد رئیس شورای‌عالی مالیاتی شکایت را جهت رسیدگی به یکی از شعب مربوط ارجاع خواهد نمود. 
‌شعبه مزبور موظف است بدون ورود به ماهیت امر صرفاً از لحاظ رعایت تشریفات و کامل‌بودن رسیدگی‌های قانونی و مطابقت مورد با قوانین و مقررات موضوعه به موضوع رسیدگی و مستنداً به جهات و اسباب و دلایل قانونی رأی مقتضی بر نقض آرای هیئت‌های حل رسیدگی و مستنداً به جهات و اسباب و دلایل قانونی رأی مقتضی بر نقض آرای هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی و یا رد شکایت مزبور صادر نماید، رأی شعبه با اکثریت مناط اعتبار است و نظر اقلیت باید در متن رأی قید گردد.

‎ماده ۲۵۷ (اصلاحی ۲۷ˏ۱۱ˏ۱۳۸۰)

• • • در مواردی که رأی مورد شکایت از طرف شعبه نقض می‌گردد پرونده امر جهت رسیدگی مجدد به هیئت حل اختلاف مالیاتی دیگر ارجاع خواهد شد و درصورتی‌که در آن محل یک هیئت بیشتر نباشد به هیئت حل اختلاف مالیاتی نزدیک‌ترین شهری که با محل مزبور در محدوده یک استان باشد ارجاع می‌شود. مرجع مزبور مجدداً به موضوع مالیاتی بر طبق فصل سوم این باب و با رعایت نظر شعبه شورای‌عالی مالیاتی رسیدگی و رأی مقتضی می‌دهد. رأی که بدین ترتیب صادر می‌شود قطعی و لازم‌الاجراست. 
‌حکم این ماده در مواردی که آرای صادره از هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی توسط دیوان عدالت اداری نقض می‌گردد نیزاری خواهد بود.

‎تبصره – در مواردی که رأی هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی نقض می‌شود شورای‌عالی مالیاتی موظف است یک نسخه از رأی هیئت را برای رسیدگی نزد دادستان انتظامی مالیاتی ارسال دارد تا در صورت احراز تخلف اقدام به تعقیب نماید.

‎ماده ۲۵۸ (اصلاحی ۳۱ˏ۰۴ˏ۱۳۹۴)

• • • هرگاه در شعب شورای‌عالی مالیاتی نسبت به موارد مشابه رویه‌های مختلف اتخاذ شده باشد حسب ارجاع وزیر امور اقتصادی و دارایی یا رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور یا رئیس شورای‌عالی مالیاتی هیئت عمومی شورای‌عالی مالیاتی با حضور رئیس شورا و رؤسای شعب و در غیاب رئیس شعبه یک نفر از اعضای آن شورا به انتخاب رئیس شورا تشکیل خواهد شد و موضوع مورد اختلاف را بررسی کرده و نسبت به آن اتخاذ نظر و اقدام به صدور رأی می‌نماید در این صورت رأی هیئت عمومی که با دو سوم آرای تمام اعضا قطعی است برای شعب شورای‌عالی مالیاتی و هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی و مأموران مالیاتی در موارد مشابه لازم‌الاتباع است.

‎تبصره (الحاقی ۰۲ˏ۰۳ˏ۱۴۰۰)

• • • حکم این ماده در مواردی که نسبت به موارد مشابه آرای متفاوتی توسط هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی صادر شده باشد نیز جاری است.

‎‌ماده ۲۵۹ (اصلاحی ۲۷ˏ۱۱ˏ۱۳۸۰)

• • • هر گاه شکایت از رأی هیئت حل اختلاف مالیاتی از طرف مؤدی به‌عمل‌آمده باشد و مؤدی به میزان مالیات مورد رأی وجه نقد یا تضمین بانکی بسپرد و یا وثیقه ملکی معرفی کند یا ضامن معتبر که اعتبار ضامن مورد قبول اداره امور مالیاتی باشد، معرفی نماید رأی هیئت تا صدور رأی شورای‌عالی مالیات موقوف‌الاجرا می‌ماند.

‎‌ماده ۲۶۰ (منسوخ ۲۷ˏ۱۱ˏ۱۳۸۰)

• • • در مواردی که شکایت مؤدی از طرف شعبه شورای‌عالی مالیاتی رد می‌شود معادل پنج هزار مالیات موضوع رأی مورد شکایت که درهرصورت از یک هزار ریال کمتر و از پنجاه‌هزار ریال بیشتر نخواهد شد به‌عنوان هزینه رسیدگی از مؤدی وصول می‌گردد.

 ۶. ارجاع به دیوان عدالت اداری

‎مطابق با تبصره ۲ ماده ۱۰ قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، رسیدگی به اعتراضات پس از شورای‌عالی در حوزه وظایف دیوان عدالت اداری است.

‎مطابق اصل ۱۷۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دیوان عدالت اداری برای رسیدگی به شکایت‏‌ها و اعتراض نسبت به مأمورین و آیین‌نامه‌های داخلی ادارات دولتی خلاف قانون یا شرع یا خارج از اختیارات مقام تصویب‌کننده تشکیل می‌شود، دیوان عدالت اداری که زیر نظر قوه قضائیه بوده و در تهران مستقر است و آخرین مرحله دادخواهی برای رفع اختلافات مالیاتی محسوب می‏شود.

‎رسیدگی به اختلافات در این مرحله زیر نظر قوه قضاییه است؛ برخلاف پنج مرحله قبل که رسیدگی و حل اختلافات مالیاتی در سازمان امور مالیاتی انجام‌پذیر بود، دیوان عدالت اداری تنها مرجعی است که بیرون از سازمان امور مالیاتی تشکیل می‌شود.

‎زمان تقدیم دادخواست به دیوان عدالت اداری نسبت به آرا یا تصمیم‌های قطعی مراجع مالیاتی برای افراد داخل کشور سه ماه و مدت‌زمان اعتراض به این مرجع برای افراد خارج از ایران تا ۶ ماه از تاریخ ابلاغ رأی یا تصمیم قطعی مرجع مربوط است.

 

 چالش‌های موجود در اعتراض به مالیات

• • • ۱. پیچیدگی فرآیند: مراحل اعتراض به مالیات طولانی و پیچیده است که ممکن است مؤدیان را از پیگیری حقوق خود منصرف کند.
    • ۲. هزینه‌های اجرایی: حضور در هیأت‌ها و ارائه مستندات ممکن است هزینه‌های زیادی برای مؤدیان به همراه داشته باشد.
    • ۳. عدم شفافیت در آرای صادره: گاهی رأی‌های صادرشده توسط هیأت‌ها یا کمیسیون‌ها فاقد استدلال کافی هستند.
    • ۴. عدم آگاهی مؤدیان: بسیاری از مؤدیان از حقوق قانونی خود برای اعتراض به مالیات آگاه نیستند.

 

 پیشنهادها برای بهبود فرایند اعتراض

• • • ۱. شفاف‌سازی قوانین: تدوین آیین‌نامه‌های ساده‌تر برای مؤدیان.
    • ۲. استفاده از فناوری:  امکان ثبت و پیگیری اعتراضات مالیاتی به‌صورت آنلاین.
    • ۳. آموزش مؤدیان: ارائه آموزش‌های عمومی برای آگاهی از حقوق مالیاتی.
    • ۴. کاهش زمان رسیدگی: تسریع در فرآیند رسیدگی به اعتراضات برای کاهش هزینه‌ها و زمان مؤدیان.

 

 نتیجه‌گیری

اعتراض به مالیات در ایران فرایندی چندمرحله‌ای است که شامل اعتراض به اداره امور مالیاتی، هیئت‌های حل اختلاف بدوی و تجدیدنظر، شورای‌عالی مالیاتی، کمیسیون ماده ۲۱۶ و در نهایت دیوان عدالت اداری می‌شود. هر مرحله از این فرایند به مؤدیان فرصت می‌دهد تا حقوق خود را پیگیری کنند. بااین‌حال، پیچیدگی فرایندها و عدم شفافیت برخی قوانین، چالش‌هایی را برای مؤدیان ایجاد می‌کند. اصلاح ساختار رسیدگی، شفافیت در قوانین و بهره‌گیری از فناوری می‌تواند به بهبود عدالت مالیاتی و حمایت از مؤدیان منجر شود.

 

اگر به دنبال اطلاعات بیشتری در خصوص قوانین هستید، می‌توانید به بخش‌های دیگر سایت ما مراجعه کرده و اطلاعات کامل‌تری را دریافت کنید.

برای مطالعه قانون اعتراض نسبت به برگ تشخیص مالیات در سایت مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی اینجا را کلیک کنید.

برای ورود به درگاه ملی قوه قضاییه اینجا را کلیک کنید.